Hayatında daha önce hiçbir devlet görevinde çalışmamış bir gayrimenkul milyarderi, CV’si First Lady, New York Senatörü ve Dışişleri Bakanı unvanları ile bezenmiş bir siyasetçiye karşı, Amerikan Başkanlık yarışını nasıl kazanabilir?
2016 Kasım’ından beri tüm dünyanın merak ettiği soruların başında; ABD halkının başkanlık yarışında Donald Trump’ı nasıl seçtiği, medyanın sunduğu anketlerde Hillary önde giderken o gün ne olduğu ve bu seçimin nelere gebe olduğu geliyor. Trump’ın başa gelişi Amerikan halkının değer ve ekonomik kaygıları üzerinden yorumlanabilir.
Değerler Boyutu:
“Yükselen politik doğruculuğa halkın tepkisi”
2010’larla birlikte yükselişe geçen politik doğruculuk olgusu hiçbir din, dil, kültür, cinsiyet ve etnik köken mensubunu incitmemek üzerine kuruludur. 2016 seçiminin değerler üzerinden yürüyen kısmı bu oldu. ABD beyaz ırk tarafından domine edilen bir toplum yapısına sahip. Ülke nüfusunun %73’ünü oluşturan; kültürüne, değerlerine ve dinine sahip çıkmayı kendine görev edinen beyaz ırkın tahtı Obama dönemi ile birlikte sallanmaya başladı. Siyahi Demokrat bir başkanın seçilmesi, politik düzlemde temsil edilmedikleri kaygısının doğmasına sebep oldu. Yine Obama döneminde gerçekleşen eşcinsel evliliğin yasallaşması, halka açık yerlerde transseksüel bireyler için tuvaletler yapılması, bireylerin cinsel kimliği dolayısıyla rahatsız hissetmemesi için nötr kişi zamirlerinin kullanılması, ‘’beyaz ırkın üstünlüğü’’ kavramının yıkılması, polis şiddetine karşı “Black Lives Matter” (Siyahların hayatları önemlidir) hareketleri gibi yenilikler özellikle ABD toplumunun tutucu kesimini rahatsız etti. Söz konusu kesim 1968 seçimlerinde, Afroamerikan ve kadınların sivil haklar hareketine tepki olarak, Demokrat bir başkan olan ve saldırgan olmayan sivil hareketleri destekleyen, hatta ilk defa siyahi insanların oy kullanmasını sağlayan Voting Rights Act’i imzalayan Başkan Lyndon B. Johnson’dan sonra muhafazakar bir aday olan ve Cumhuriyetçi kanatta yer alan, tutuculuğu ve ırkçı eğilimleri ile meşhur Richard Nixon’ı seçen kesimle benzerlik göstermekteydi. Yine bu kesimin, liberal eğilimli olarak gördüğü Obama’yı Amerikan değerlerine ve geleneklerine tehdit olarak algılaması, Obama’nın ardından Başkan olarak bir Demokrat, daha da önemlisi ilk kadın başkan olacak Hillary Clinton yerine muhafazakarlığı söyleminin merkezine almış Donald Trump’ı seçmesi, aslında 1968’de olduğu gibi toplumun yapısının ve statükonun değişmesine bir tepkiydi.
Ekonomik Boyutu: “Pas Kemeri”
“Rust Belt” yani Pas Kemeri, ABD’nin Orta Batı ve Büyük Göller çevresindeki Wisconsin, Michigan, Ohio ve Pennsylvania eyaletlerine verilen isimdir. Pas Kemeri, aynı zamanda 2016 seçimlerinin belki de en önemli belirleyicisi konumundadır. Bu dört eyalete Pas Kemeri isminin verilmesi geçimlerini sanayi faaliyetleriyle sağlamalarından ve gelişen dünyada sanayi sektörünün daralmasından, başka bir söyleyişle “pas tutmaya” başlamasından ileri gelmektedir. 2008 ve 2012 seçimlerinde Obama’ya oy veren ve genellikle Demokrat Parti’nin adaylarından taraf olan bu dört eyalet, 2016 seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti’den Donald Trump’a oy verdi. Bu dört eyaletin vereceği oy toplamda, California eyaletinin vereceği oydan daha fazla olduğu için Trump’ın azınlıkların çoğunlukta olduğu California eyaletinde seçim öncesi sadece bir tane miting yapması da politik bir karardı. Kazanamayacağı, görüşlerini onaylamayacak bir eyalette zamanını harcamak yerine, politikalarıyla etkileyebileceği Pas Kemeri eyaletlerine odaklandı. Hillary Clinton’ın geleneksel olarak Demokrat olan bu dört eyaleti seçimlerde kaybetmesinin nedeni NAFTA ve TPP ticaret anlaşmalarını desteklemesidir. NAFTA, yani Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması, Meksika, Kanada ve ABD arasında serbest bir ticaret bölgesi oluşturan bir ticari anlaşmadır. Anlaşma, bu üç ülke arasındaki ticareti ve yatırımları özgürleştirmek üzerine tasarlanmıştır. TPP, yani Trans-Pasifik Ortaklığı ise Pasifik Kıyıları’nda yer alan 12 ülkeyi kapsar. Bu 12 ülkenin içinde Singapur, Vietnam, Şili, Japonya ve Malezya bulunmaktadır. Hillary’nin bu ticari anlaşmaları desteklemesi, halkta hâlihazır olan ekonominin ve iş olanaklarının ülkeden gitmesi korkusunu körüklemiştir. Diğer tarafta ise; General Motors’un Meksika’daki fabrikalarında ürettiği arabaları ABD’ye vergisiz bir şekilde getirip sattığını açıklayan Trump figürünü görmekteyiz. General Motors’u, araçlarını ABD’de üretmemesi halinde “büyük” bir sınır vergisi ödemekle korkutan Başkan Adayı Donald Trump, ABD halkının gözünde adeta bir şövalye gibi görünmüştür. Bunun akabinde Ford, Meksika’da kuracağı tesisten vazgeçerek, tesisi Michigan’da kurup 700 kişilik iş olanağını ABD’ye sağlayacağını açıklamıştır. Buradan da anlaşılabileceği gibi seçimin ekonomik boyutunun ve değerler boyutunun birbirini beslediğini gözlemleyebiliriz. İş olanaklarının diğer ülkelere gitmesi ve ülkedeki iş olanaklarının “göçmenler tarafından gasp edilmesi” korkusu, aslında ABD halkında zenofobi yani yabancı korkusu-düşmanlığı yaratmaktadır.
Seçimin Getirdikleri:
Seçim sonrası ilk altı ayda Amerikan toplumunda kutuplaşma yükselişe geçmiştir. Sandıktan Trump’ın çıkmasının ardından daha tutucu, uluslararası iş birliğine kapalı, etnomerkezci bir ABD toplumu görmekteyiz. Soğuk Savaş’tan bu yana daha muhafazakar bir yönelim izleyen Amerikan halkı bu seçim sonrası kabuğuna çekilmiş, kendi evinin çevresini yabancılardan korumak için çitle çeviren bir topluma dönüşmüştür. Obama döneminde kültürel anlamda daha ilerici olan ABD, o süreçte seslerini duyuramayan muhafazakar kesime ses vermeye başlamıştır. Bu toplumsal güç değişikliği hem iç hem de dış politikaya yansımış ve uluslararası arenada daha saldırgan bir ABD görmemize neden olmuştur.
Kaynaklar:
Michael Moore, “5 Reasons Why Trump Will Win”
Fareed Zakaria, “Why Trump Won”, CNN
Sam Thielman, “Ford cancels plans for Mexico plant as Donald Trump threatens to tax GM”, The Guardian
BBC NEWS, “Trans-Pacific free trade deal agreed creating vast partnership”
CNN, “2016 election results”
